ماليات بر ارزش افزوده يكي از مهم‌ترين مباحث مالياتي است كه براي هر كسب‌و‌كاري اهميت دارد و يكي از اصلي‌ترين منابع درآمد دولت‌ها به شمار مي‌آيد كه براي تامين هزينه‌هاي عمومي و انجام وظايف دولتي استفاده مي‌شود. اين ماليات بر‌اساس ارزشي كه در هر مرحله از توليد يا ارائه كالا و خدمات به آن اضافه مي‌شود، محاسبه و از توليد‌كننده يا فروشنده دريافت خواهد شد.

 در اين مطلب قصد داريم به بررسي اين موضوع بپردازيم و به سوال اصلي كه چه كساني مشمول ماليات بر ارزش افزوده هستند، پاسخ دهيم.

انواع ماليات

ماليات‌ها بر‌اساس مبناي محاسبه، نحوه دريافت و هدف آن‌ها به انواع مختلفي تقسيم‌‌بندي مي‌شوند. از جمله انواع ماليات مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

• ماليات مستقيم: ماليات‌هايي هم‌چون ماليات بر درآمد اشخاص حقيقي و حقوقي، ماليات بر ارث و هبه و ماليات بر املاك و اراضي كه بر‌اساس درآمد، سود، اموال و ميراث محاسبه و دريافت مي‌شوند.
• ماليات غير‌مستقيم: ماليات‌هايي هم‌چون ماليات بر ارزش افزوده، ماليات بر عوارض گمركي، ماليات بر مصرف بنزين و ماليات بر تبليغات كه بر‌اساس مصرف كالا و خدمات محاسبه و از آن‌ها دريافت مي‌شوند.

مروري بر مفهوم ماليات بر ارزش افزوده

ماليات بر ارزش افزوده يكي از انواع ماليات غير‌مستقيم است كه بر‌اساس ارزش افزوده ايجاد شده در مراحل مختلف توليد يك كالا يا ارائه خدمت، تعيين مي‌شود. ارزش افزوده به ميزان افزايش ارزش يك كالا يا خدمت در هر مرحله از توليد يا ارائه آن گفته مي‌شود. براي مثال، اگر يك نانوا يك كيلو آرد را با قيمت 10 هزار تومان بخرد و با اضافه كردن مواد ديگري هم‌چون آب، مخمر، نمك و... آن را به نان تبديل كند و با قيمت 20 هزار تومان بفروشد، ارزش افزوده ايجاد شده در اين مرحله برابر با 10 هزار تومان خواهد بود.

ماليات بر ارزش افزوده بر‌اساس اين ارزش افزوده محاسبه و از توليد‌كننده يا فروشنده دريافت مي‌شود. اما اين ماليات در نهايت به عهده مصرف‌كننده نهايي است كه قيمت‌نهايي كالا يا خدمت را پرداخت مي‌كند. براي مثال، اگر نرخ ماليات بر ارزش افزوده 9 درصد باشد، نانوا بايد 900 تومان از اين ماليات را به دولت پرداخت كند و اين مبلغ را به قيمت نان اضافه كند. بنابراين، قيمت‌نهايي نان براي مصرف‌كننده 20 هزار و 900 تومان خواهد بود.

نحوه استعلام گواهي ارزش افزوده

گواهي ارزش افزوده يك سند رسمي است كه توسط سازمان امور مالياتي كشور صادر مي‌شود و نشان مي‌دهد كه شخص يا شركت مورد‌نظر، مشمول ماليات بر ارزش افزوده است و اين ماليات را به‌صورت منظم و قانوني پرداخت مي‌كند. اين گواهي براي انجام برخي از امور مالي و اداري هم‌چون ثبت شركت، اخذ مجوز فعاليت، انجام معاملات تجاري و... مورد‌نياز است. براي استعلام گواهي ارزش افزوده، مي‌توان از روش‌هاي زير استفاده كرد:

• استعلام از طريق سامانه الكترونيكي ماليات بر ارزش افزوده: براي استعلام از اين روش، لازم است كه ابتدا در اين سامانه ثبت‌نام كنيد و نام كاربري و رمز عبور دريافت كرده باشيد. سپس با وارد كردن شناسه ملي يا شماره ثبت شركت و كد امنيتي، مي‌توانيد وضعيت گواهي ارزش افزوده خود را مشاهده كنيد. 
• استعلام از طريق تلفن: براي استعلام از اين روش، مي‌توانيد با تماس گرفتن و وارد كردن شناسه ملي يا شماره ثبت شركت و كد امنيتي، وضعيت گواهي ارزش افزوده خود را مشاهده كنيد. 
• استعلام از طريق مراجعه حضوري: براي استعلام از اين روش، مي‌توانيد با مراجعه به اداره مالياتي محل ثبت‌نام خود و ارائه شناسه ملي يا شماره ثبت شركت و مدارك مربوطه، وضعيت گواهي ارزش افزوده خود را مشاهده كنيد.

مشمولين ماليات بر ارزش افزوده چه كساني مي‌باشند؟

بر‌اساس قانون ماليات بر ارزش افزوده، هر شخص حقيقي يا حقوقي كه در ايران كالا توليد، وارد، صادر يا خريد و فروش كند يا خدماتي ارائه دهد، مشمول ماليات بر ارزش افزوده است. اما برخي از فعاليت‌ها و خدمات از اين قانون مستثني شده‌اند كه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

• توليد، واردات و فروش كالاهاي اساسي هم‌چون غلات، حبوبات، روغن، شكر، گوشت، ماهي، تخم‌مرغ، شير و فرآورده‌هاي لبني، نان، ميوه و سبزيجات و...
• ارائه خدمات درماني، بهداشتي، آموزشي، فرهنگي، ورزشي، ديني، خيريه و اجتماعي
• ارائه خدمات پستي، تلفني، راديويي، تلويزيوني و اينترنتي توسط دستگاه‌هاي دولتي
• ارائه خدمات حمل و نقل عمومي مسافر و بار
• ارائه خدمات بانكي، بيمه‌اي، اوراق بهادار و صرافي
• ارائه خدمات مشاوره، حسابداري، حقوقي، مهندسي و معماري
• ارائه خدمات نظافتي، خياطي، آرايشگري، تعميراتي و ساير خدمات شخصي
• ارائه خدمات كشاورزي، دامپروري، شيلات، زنبورداري و جنگلداري
• ارائه خدمات گردشگري، هتلداري، رستوراني و كافي شاپ
• ارائه خدمات هنري، ادبي، علمي و پژوهشي

جمع بندي

بر‌اساس آنچه كه گفتيم، ماليات بر ارزش افزوده يك ماليات غير‌مستقيم است كه بر‌اساس ارزش افزوده ايجاد شده در مراحل مختلف توليد يا ارائه كالا و خدمات محاسبه و از توليد‌كننده يا فروشنده دريافت مي‌شود. اما در نهايت به عهده مصرف‌كننده است كه قيمت‌نهايي كالا يا خدمت را پرداخت مي‌كند.

براي استعلام گواهي ارزش افزوده، مي‌توان از روش‌هاي الكترونيكي، تلفني يا حضوري استفاده كرد. همچنين هر شخص حقيقي يا حقوقي كه در ايران كالا توليد، وارد، صادر يا خريد و فروش كند يا خدماتي ارائه دهد، مشمول ماليات بر ارزش افزوده است، مگر آنكه فعاليت يا خدمت وي از موارد مستثني شده باشد. 

منبع